سعود الفیصل وزیر امور خارجه عربستان، پس از دیدار با همتای آلمانی خود فرانک والتر اشتاین مایر در شهر جده، در یک کنفرانس خبری مشترک اتهامات بی‌پایه‌ای به ایران وارد کرد. وی ضمن «اشغالگر خواندن نیروهای ایران در سوریه» اعلام کرد: «در بسیاری از مناقشات، ایران بخشی از مشکل است؛ نه راه حل». واکاوی سخنان وی که دور از آداب کنسولی در روابط حسنه و بیشتر حاصل فرافکنی مشکلات و معضلات درونی این کشور در عرصه سیاست خارجی است، دلایل سیاست خارجی متناقض این کشور را آشکار می‌کند.
الف)کالبدشکافی راهبرد خارجی عربستان در منطقه
رویکردی تندروانه در سخنان و رفتار مقامات سعودی و حتی راهبردهای سیاست خارجی دولت سعودی مسئله‌ای ناآشنا و جدید نیست و این موضوع ریشه در ایدئولوژی سلفی در این کشور یا ایدئولوژی وهابیت در این کشور دارد. با این وجود، سرآسیمگی و اضطراب کنونی دولت عربستان سعودی به‌خصوص در یک سال اخیر موضوع بحث بسیاری از خاورشناسان در خارج و داخل این منطقه بوده است. از آنجا که مقامات سعودی با وجود تفکرات افراطی، برای تثبیت حاکمیت ناحق خود در عربستان، سازش‌های شگفت تاریخی خاصی را نیز در کنار تفکرات تند خود به نمایش می‌گذارند (از جمله همراهی بی چون و چرا با اسرائیل در جنایات اخیر در غزه، همراهی همیشگی با آمریکا و… )، پر واضح است که دلایل سرآسیمگی آن ها این بار نیز به کاهش قدرتشان در منطقه مربوط می‌شود.
1)ترس از توفیق مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب
ترس و هراس سعودی‌ها به‌خصوص در فرایند گفتگوی هسته‌ای ایران و غرب نمود برجسته‌ای دارد. هر گاه که از نظر کارشناسان یا مقامات سعودی امکان توفیق نسبی در مذاکرات هسته‌ای ایران محتمل می‌شود، تبلیغات و اعتراضات سعودی‌ها افزایش یافته و رفتارهای عجیب و ناگهانی دیپلماتیک در صحنه دیپلماسی این کشور بیشتر نمایان می‌شود. پیشتر نیز همراهی و همکاری مشترک این کشور با اسرائیل، به وضوح چهره زشت سیاست پنهانی عربستان را آشکار کرد. همچنین اسنادی که ادوراد اسنودن افشا کرده بود نیز از درخواست این کشور از آمریکا برای حمله به ایران بر سر برنامه هسته‌ای، سیاست‌های وابسته و مافیایی و نیت ناپاک مقامات این کشور را نسبت به مردم ایران برملا کرده بود.
2)افول قدرت استراتژیک عربستان سعودی و خشم حاصل از ناکامی
از سوی دیگر، عربستان که بیش از پیش از افول قدرت استراتژیک خود در منطقه هراسان است، احساس می‌کند که ایران نفوذ راهبردی برجسته‌ای را در منطقه به دست آورده است که ممکن است به تحدید قدرت عربستان در خاورمیانه منجر شده و در نهایت تهدید حاکمیت عربستان سعودی را در پی داشته باشد. از سوی دیگر سرخوردگی عربستان و کشورهای همراه وی از جمله ترکیه و کشورهای ذره‌ای حوزه خلیج فارس در سناریوهای سوریه و عراق موجب عصبانیت بیشتر مقامات سعودی بوده است. پر واضح است که، شکست و شکاف در تعامل آشکار عربستان، ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس با تروریست‌های موسوم به «دولت اسلامی» بیش از پیش به حیثیت دیپلماتیک این کشورها ضربه زده و سرمایه‌گذاری‌های خارجی آن ها را با افتضاح سیاسی در هم آمیخته است. عربستان اکنون احساس می‌کند که صحنه رقابت استراتژیک در منطقه خاورمیانه و در دو کشور مهم عراق و سوریه را به کلی باخته است و از این موضوع احساس شرم و اضطراب می‌کند.
ب)راهکار مقابله با تبلیغات ضد ایرانی عربستان سعودی
طبیعی است که دست و پا زدن‌های عصیان‌آمیز عربستان سعودی، مانند صدور حکم اعدام برای رهبر شیعیان این کشور، تبلیغات سوء ایران‌هراسی، ایجاد موانع احتمالی در شورای حکام انرژی اتمی یا قهر دیپلماتیک این کشور در عرصه روابط دو کشور و مواردی از این دست، اگرچه ایران را از دستیابی به حقوق حقه خویش در عرصه نظام بین‌الملل دلسرد نمی‌کند، اما نیاز به مدیریت دیپلماتیک دقیق دارد. از بین بردن ترکش‌های سیاست‌های ایران‌هراسی در منطقه و جهان، مسئله‌ای است که دولت به خوبی در همین مدت کم توانسته است به آن دست یابد. با این وجود، ذکر این نکته اساسی است که سازش و تعامل لفظی پایدار با سیاست‌های عربستان سعودی که یکی از سیاست‌های پایدار دکتر روحانی بوده است، در برخی از مواقع منجر به گستاخی بیش از پیش مقامات عربستان سعودی که خود آینه تمام نمای تروریسم در منطقه و جهان هستند، می‌شود. بنابراین، در کنار سیاست‌های معتدلی مانند مواضع معاون وزیر امور خارجه ایران در امور کشورهای عربی و آفریقایی که عنوان کردند: «جمهوری اسلامی ایران بارزترین کشور منطقه در مبارزه با تروریسم است»، احتیاج به دیپلماسی فعالتری در عرصه جهانی هستیم که عربستان سعودی را به انزوا بکشاند.
از سوی دیگر، خوشبینی افراطی نسبت به بهتر شدن روابط ایران و عربستان که دولت همواره آن را سرلوحه کار دیپلماتیک خویش قرار داده است، نباید منجر به اعتماد به سیاست دوگانه و متزلزل عربستان در منطقه شود. پیشتر نیز عربستان در نقاط حساس و پراهمیتی به تضعیف نقش ایران در منطقه اقدام کرده است. برای مثال در کنفرانس ژنو و پاریس که به ترتیب برای خروج از بحران سوریه و تشکیل ائتلاف برای مقابله با دولت اسلامی تشکیل شده بود، غربی‌ها زیر فشار عربستان سعودی و سایر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، ایران را به این کنفرانس دعوت نکردند. هرچند که مواضع ایران با این کشورها در تقابل بود و کشورمان به درستی شرایط واقتضائات خاصی برای تاثیرگذاری در این موارد لحاظ می‌کرد. بنابراین، بهره‌گیری از عرصه عمومی برای مقابله با تهدید‌های لفظی(یا سیاست‌های ایران‌هراسی) و عدم اعتماد دیپلماتیک با عربستان بیش از پیش نقش خود را مطرح می‌کند.
مسعود فتحی‌پور
مفتی اعظم آل‌سعود: مردم ایران به جنتی، مصباح و یزدی رأی ندهند 
